راهنمای شناسايی و مداخله در بافت­‌های فرسوده

1383

چه موضوعی

شناسایی و مداخله در بافت‌های فرسوده

چه کسی

وزارت مسكن و شهرسازی _ معاونت شهرسازی و معماری

چه جایی

ایران، تهران، تهران

عوامل تعیین کننده شناسایی بافت های فرسوده

در شناسايی بافت‌های فرسوده شهری، چهار عامل تعيين‌كننده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. شناخت گونه بافت به‌عنوان اولين عامل در رويارويی و ورود به مسئله در اولين گام صورت پذيرفت. در اين گام بافت‌ها از طريق شاخص‌های دوره زمانی، نوع ارزش بافت و موقعيت استقرار، وضعيت ثبتی و مجوز ساخت به سه دسته بافت‌های دارای ميراث، بافت‌های شهری و بافت‌های حاشيه‌ای تفكيک گشت. شناخت گونه مداخله (نوع اقدام) به‌عنوان دومين و حساس‌ترين عامل در رويارويی با بافت‌های فرسوده، به اين دليل كه ذهنيت پيشين و و هويت آينده يک بافت با گونه مداخله بر پيكره شهر، نقش می‌بندد و به‌جای می‌ماند، مورد بررسی قرار گرفت. بررسی اين عامل از طريق شاخص‌های هدف مداخله، محتوای مداخله، شكل مداخله، زمينه مداخله، بستر شكل مداخله و حد وفاداری به گذشته انجام شد كه در نهايت به تصميم‌گيری از سه نوع مداخله منجر گرديد:
بهسازی: با هدف كلی بهبود بخشيدن به وضعيت بافت و عناصر درونی آن؛
نوسازی:‌ با هدف بازآفرينی هستی و معاصرسازی بافت و عناصر آن؛
بازسازی: با هدف دگرگونی كامل و ايجاد شرايطی جديد.
سومين عامل تعيين‌كننده شناسايي مرجع مداخله (اقدام‌كننده) مقرر شد و مطالعات آن در راستای جلوگيری از اقدامات موازی و قانونمند شدن مداخلات در ارتباط با دو عامل حدود مسئوليت‌ها و اختيارات تعيين‌شده براي هريک از مراجع و همچنين گونه بافت و نوع مداخله درخور آن انجام گرفت. مستندات قانونی مداخله (ابزار قانونی اقدام) به‌عنوان چهارمين عامل در راستای شناخت حدود اختيارات و جلوگيری از اقدامات نسنجيده و خسارات ناشی از آن در دو دسته مستندات قانونی عام و مستندات قانونی خاص بررسی و مطالعه شد. 
Image

تدوین شناسه‌­ها

با مطالعه و بررسی چهار عامل كليدی در راستای عملياتی نمودن مطالعات تدوين شناسه‌ها در دستور كار قرار گرفت. در اين مرحله در وهله اول شناسه‌هايی براي شناخت محدوده بافت‌های فرسوده صورت گرفت كه وجوه شكل كالبدی، نوع ‌مالكيت، ساخت زيرساخت‌ها، ابعاد اجتماعی، ابعاد اقتصادی، ابعاد كاركردی، كارايی نظام شبكه، عملكرد مديريت شهری و وضعيت محيط زيست را در برمی‌گرفت. پس از آن شناسه‌های شناخت گونه‌های بافت‌های فرسوده و شناخت گونه‌های مداخله در بافت‌های فرسوده و در نهايت شناسه‌های شناخت مراجع قانونی و مستندات قانونی مداخله در بافت براساس مطالعات انجام شده و شاخص‌های تدوين شده، تعيين گشت.
دستاورد اين مطالعات به شكل جداول كاربردی شناسايی بافت‌های فرسوده، پس از تصويب در شورای عالی شهرسازی و معماری ايران، در كتابی منتشر شد كه می‌بايست به‌عنوان معيارهای شناسايی و مداخله در بافت‌های فرسوده شهری كشور مدنظر قرار گيرد.
بافت‌های فرسوده شهری، بخشی جدايی‌ناپذير از هويت شهرهای امروز ايران به‌شمار می‌آيند. گاه اين بافت‌ها، به‌جای‌مانده از شهرنشينی دوران گذشته و گاه حاصل جريان‌های نابسامان دوره معاصر در درون و حاشيه شهرها شكل گرفته‌اند. خاستگاه اين بافت‌ها هر چه كه باشد، هزينه‌های هنگفت بنا نمودن بافت‌های جديد و يا انديشيدن تدبيری جهت بازگرداندن حيات شهری به اين بافت‌ها چالش فراروی مديريت شهری در چشم‌انداز توسعه شهرهای ايران به شمار می‌آيد. «راهنمای شناسايی و مداخله در بافت‌های فرسوده» در پی همين رويكرد در دستور كار معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسكن و شهرسازی، به‌عنوان متولی امر توسعه شهری، قرار گرفت تا ارزش‌هايی را در ميان انبوهی از نابسامانی‌ها يافته و بازگرداندن حيات شهری به اين بافت‌ها را چاره‌انديشی نمايد.
Image